Ballie Mosque

Përfundimi i Xhamisë së Ballies në vitin 2023 shënon një moment të rëndësishëm në peizazhin arkitekturor të Elbasanit. E vendosur përgjatë bulevardit qendror dhe pranë rrugës së lashtë Via Egnatia, Xhamia qëndron në një pikë ku ndërthuren periudha të ndryshme historike, përballë rrënojave 2000-vjeçare, brenda hapësirës së kalasë mesjetare ende të banuar dhe pranë teatrit të epokës komuniste. Brenda kësaj zone të ngjeshur urbane, reflektohet një pjesë e gjerë e historisë arkitekturore të Shqipërisë.

Masterplan

Pesë dekada pas shkatërrimit të xhamisë së vjetër, Myftinia e Elbasanit ndërmori iniciativën për ndërtimin e Xhamisë së re të Ballies, e konceptuar si më e madhja dhe më e rëndësishmja në qytet. Fillimisht, kërkesat u përqendruan te rikrijimi i Xhamisë së Balizades ose ndërtimi i një xhamie klasike osmane. Pas diskutimesh të gjata mbi rëndësinë e shmangies së imitimit dhe fokusimin te roli i xhamisë në shoqërinë bashkëkohore, u arrit në një qasje të re.
Myftinia pranoi një vizion arkitekturor që jo vetëm dialogon me kontekstin hapësinor dhe kulturor të kohës, por edhe shërben si një pikë referimi për zhvillimin krijues dhe komunitar.

Underground floor /Kati nëntoke

Në thelb të konceptit arkitekturor të xhamisë qëndron një qasje e thelluar ndaj përvojës hapësinore dhe lidhjes midis njeriut dhe Krijuesit. Duke përdorur gjeometrinë – një element thelbësor i artit dhe arkitekturës islame – fasadat, kupolat dhe minaret e xhamisë marrin formë në mënyrë organike, duke reflektuar identitetin e tyre arkitektonik dhe njëkohësisht duke dialoguar me kontekstin e fortë që i rrethon.

Plan- ground floor / Plani i katit përdhe

Përmes një loje delikate mes dritës dhe gjeometrisë, hapësira e brendshme krijon një përvojë meditative, duke e shkëputur vizitorin nga ritmi i zhurmshëm i qytetit. Drita depërton në mënyrë të fshehtë përmes hapjeve të vendosura me kujdes, pa u zbuluar menjëherë. Gjatë ditës, xhamia ndryshon vazhdimisht pamje, teksa rrezet lëvizin në brendësi, duke sjellë ndjesinë e kalimit të kohës – një dimension thelbësor i përjetimit shpirtëror në Islam.

Second- ground floor /  I dyti Kati përdhe

Materialet e zgjedhura mbartin karakteristika dhe transformime që pasqyrojnë marrëdhënien me kohën, duke ftuar vizitorin të reflektojë mbi përjetësinë dhe përkohshmërinë. Ndërsa fasada prej mermeri ruan pandryshueshmërinë e saj, kupola prej bakri, me kalimin e viteve, do të marrë një dinjitet të shtuar, duke dëshmuar për rrjedhën e kohës. Brendësia prej druri, në harmoni me dritën natyrore, ndryshon vazhdimisht nuancat e saj, duke krijuar një atmosferë të ngrohtë që nxit ndjesinë shpirtërore

Section 1-1 / Prerje 1-1

Funksionalisht, xhamia ofron kapacitet për një grup të madh besimtarësh, rreth 1700 vizitorë mund të ndodhen në të njëjtën kohë në të gjitha hapësirat e lutjes. Së bashku me sheshin përpara xhamisë, ky numër arrin deri në 4600 persona.

Në thelb, Xhamia e Ballies është një simbol i rëndësisë së përhershme të trashëgimisë arkitekturore në formimin e identitetit kolektiv. Përmes një harmonizimi të traditës dhe inovacionit, ajo ofron një mundësi për reflektim mbi zhvillimin e hapësirave fetare në shoqërinë bashkëkohore, duke sfiduar normat e zakonet dhe duke stimuluar një dialog të pasur mes periudhave dhe kulturave të ndryshme.

Section 2-2 / Prerje 2-2

Xhamia e dikurshme e Balizades, një dëshmi e ndikimit osman, dikur qëndronte si një element i rëndësishëm i peizazhit urban të Elbasanit, përballë Kullës së Sahatit dhe brenda gjallërisë së Pazari të Madh. E ndërtuar në shekullin e 17-të, ajo ishte një nga xhamitë më të rëndësishme në Shqipëri, duke reflektuar pasurinë arkitekturore të rajonit. Megjithatë, me ardhjen e regjimit komunist në mesin e shekullit të 20-të, nisi një periudhë e ashpër goditjesh ndaj trashëgimisë kulturore. Në vitin 1967, vit që shpesh cilësohet si një nga më të errëtit për identitetin fetar në Shqipëri, xhamia, së bashku me shumë objekte të tjera të kultit, u urdhërua të shkatërrohej. Zhdukja e Xhamisë së Balizades mbetet një dëshmi e tensioneve që kanë shoqëruar marrëdhënien e vendit me trashëgiminë dhe identitetin e tij fetar, e konsideruar nga shumë si një nga goditjet më të rënda ndaj arkitekturës islame dhe pasurisë historike kombëtare.