SHTËPIA E PASHKO VASËS

Shtëpia e Pashko Vasës është një nga të preferuarat tona në platformën e The Albanian House. Shtëpia shtrihet në një sipërfaqe të madhe toke. Ajo ruan një gjendje të mirë të mureve rrethuese, të cilat përfshijnë dy oborre të ndara nga një mur i ulët. Oborri në të djathtë është relativisht i madh dhe shërben për kultivimin e frutave dhe perimeve, ndërsa oborri përpara shtëpisë përmban elementet e zakonshme të shtëpisë shkodrane si pusi, një lavaman dhe trungje druri. E vetmja portë që shërben si hyrja e shtëpisë është me dy dyer, të bëra prej druri dhe me profile dhe gozhdë të farkëtuara. Porta plotësohet nga një çati me dy pjerrësi, me një strehë të gjerë të mbështetur në dy muret anësore.

Planimetria e shtëpisë përbëhet nga tre pjesë të ndërlidhura ndërmjet tyre përmes çardakut si element hapësinor. Të treja pjesët janë dy kate të larta, me të njëjtën sipërfaqe. Në katin përdhes ka një hapësirë ndihmëse dhe në katin e parë hapësirat për të jetuar. Kati përdhes ka një hajat që lidhet me hapësirën e dytë. Hapësira në pjesën e pasme shërben si një ahur që është i shtruar me kalldrëm dhe ndriçohet nga dy dritare të vogla.

Vëllimi i katit të parë është i ndarë në katër hapësira: zona e gatimit, dhoma e gjumit, një zonë provizore ku ndodhet banjo dhe hapësirat e ndërmjetme. Të gjitha këto ambiente janë zbukuruar thjesht, me një tavan prej druri dhe një dritare me tre ndarje për ndriçim. Zona ngjitur është trajtuar me një interier shumë të pasur. Vendin kryesor e zë një tavan shumë dekorativ me një fushë trekëndore. Dhoma është e ndriçuar nga tre dritare. Brendësia e dhomës plotësohet me një dollap të gdhendur në mur, tip ‘musandër’.

Kati përdhes i shtëpisë është i tëri i bërë me mur guri. Ndërkohë, në katet e sipërme, është përdorur edhe konstruksion prej druri dhe mure me tulla. Dyert janë të gjitha prej druri dhe me një hapje, të trajtuara thjesht ose me disa detaje. Çatia është bërë me një teknikë tradicionale dhe vazhdon të tejkalojë perimetrin e shtëpisë në formën e strehës.

Duhet të theksohet se gjendja e elementeve themelore të shtëpisë u shfaq mjaft e dëmtuar. Shtesat e panevojshme, që nuk mbanin ndonjë vlerë arkitektonike, u hoqën. Pjesa qendrore u ndryshua gjatë punëve të restaurimit duke u kthyer në një ‘çardak’ të hapur. Hapësira e çardakut afër dhomës së miqve u trajtua me kujdes të veçantë, duke shtuar edhe një oxhak tradicional. Disa ndryshime të tjera përfshijnë: struktura prej druri e dyerve dhe dritareve u rindërtua në anën e majtë të daljes në zonën e çardakut.

Gjithashtu, oxhaku, raftet e murit dhe hapësira e kameries (pjesë e dalë si tarracë, e mbështetur mbi disa këmbëza prej druri a prej hekuri) në njërën nga dyert u rindërtuan. U bë dhe një restaurim i tavanit dhe pjesës së sipërme të trapazanit (një lloj ballkoni në dhomën e miqve, i ngritur e i mbyllur përpara si kafaz). Pjesa ‘dhomës së zjarrit’ (dhoma kryesore e ndenjes) u rindërtua. Për pjesën e munguar të anës së djathtë të trapazanit, gjurma historike u përdor si referencë për ta rikrijuar atë.

Pas restaurimit, objekti fitoi përsëri vlera arkitektonike. Kati përdhes gjithashtu u përfshi në restaurim, ku hyrja (hajati), u pastrua plotësisht dhe dritaret dhe dyert e ahurit (hapësira për kafshët) u rindërtuan. Dyshemeja e shtëpisë ofronte mundësinë e një rikonstruksioni të plotë. Ndërhyrje të tjera u bënë gjithashtu në territorin përreth shtëpisë si dhe rindërtimin e plotë të kalldrëmit të zonës së hajatit, pusit, mbushjeve në mur dhe portës hyrëse.

Aktualisht, shtëpia e Pashko Vasës banohet nga gruaja e nipit të tij, e cila kujdeset dhe për shtëpinë. Restaurimi i fundit u bë dy vjet më parë, ndërsa i pari u krye në ‘77 me hapjen e çardakut. Dikur ndërtesa strehonte një familje të madhe dhe një nga më të pasurat në Shkodër, me 3 vëllezër dhe 6 motra. Madje, mobiljet e vendosura brenda shtëpisë janë në të vërtetë origjinale.