NË VËMENDJE: BALKRISHNA DOSHI

Arkitekt, planifikues urban dhe arsimtar për 70 vitet e fundit, Balkrishna Doshi ka luajtur një rol thelbësor në formimin e diskursit të arkitekturës në të gjithë Indinë dhe në mbarë botën. I ndikuar nga mjeshtrat e arkitekturës së shekullit të XX-të, Charles-Édouard Jeanneret, i njohur si Le Corbusier dhe Louis Khan, Doshi ka mundur të interpretojë arkitekturën dhe ta shndërrojë atë në vepra të ndërtuara që respektojnë kulturën lindore duke përmirësuar cilësinë e jetesës në Indi. Qasja etike dhe personale ndaj arkitekturës ka prekur jetën e çdo klase socio-ekonomike përmes një spektri të gjërë zhanrash punësh që nga vitet 1950.

Doshi ka lindur në Pune të Indisë më 26 gusht 1927, në një familje të madhe Hindu që ka qenë e përfshirë në industrinë e mobiljeve për dy breza. Që në moshë të vogël ai shfaqi interes për artin dhe kuptimin e propocionit. Ai u prezantua me arkitekturën nga një mesues në shkollën e tij. Në vitin 1947, vitin kur dhe India fitoi pavarësine, Doshi filloi studimet në Shkollën e Arkitekturës Sir J. J., Bombay (Mumbai), një nga shkollat më të vjetra dhe më të rëndësishme për arkitekturën në Indi.

Arkitektura e Doshit hulumton marrëdhëniet midis nevojave themelore të jetës njerëzore, lidhjes ndaj vetes dhe kulturës si dhe të kuptuarit të traditave shoqërore, brenda kontekstit të një vendi dhe mjedisit të tij, nëpërmjet një reagimi ndaj modernizmit. Projektet e tij marrin jetë nga përkujtimet e fëmijërisë, nga ritmi i motit deri te tingëllimi i këmbanave të tempujve. Ai e përshkruan arkitekturën si një zgjatim të trupit, dhe aftësia e tij për ta adresuar me kujdes funksionin në lidhje me klimën, peizazhin dhe urbanizimin, evidentohet nëpërmjet zgjedhjes së materialeve, mbivendosjes së hapësirave, përdorimit të natyrës dhe harmonizimit të elementëve.

HIGHLIGHT: BALKRISHNA DOSHI

Ambicia dhe iniciativa e Doshit drejtuan shumë momente thelbësore në jetën e tij – nga hipja në një anije nga India në Londër, ku ai ëndërronte t’i bashkohej Institutit Mbretëror të Arkitektëve Britanikë; dhe duke lëvizur në Paris – pavarsisht pamundësisë së tij për të folur frëngjisht – për të punuar me Le Corbusier; për të marrë përsipër përgjegjësinë dhe mundësinë e rindërtimit të vendit të tij të lindjes.

Ai u kthye në Indi në 1954 për të mbikëqyrur projektet e Le Corbusier në Chandigarh dhe Ahmedabad, të cilat përfshijnë Mill Owner’s Association Building (Ahmedabad, 1954) dhe Shodhan House (Ahmedabad, 1956), ndër të tjera. Duke filluar që nga 1962, Doshi gjithashtu punoi me Louis Kahn si bashkëpunëtor për të ndërtuar Institutin Indian të Menaxhimit, Ahmedabad, dhe vazhduan të bashkëpunojnë për më shumë se një dekadë.

Në vitin 1956, Doshi punësoi dy arkitektë dhe themeloi studion e tij, Vastushilpa, e cila që nga ajo kohë është riemëruar Vastushilpa Consultants dhe ka ndërtuar mbi më shumë se 100 projekte që nga fillimi i saj. I mbushur me mësime nga arkitektët perëndimorë, ai krijoi vizionin e tij artistik me një nderim të thellë për jetën, kulturën lindore dhe forcat e natyrës për të krijuar një arkitekturë që ishte personale, e lidhur me pamje, tinguj dhe kujtime nga e kaluara e tij. Krahas një respekti të thellë për historinë dhe kulturën indiane, elementët e rinisë së tij – kujtimet e vendeve të shenjta, tempujve dhe rrugëve plot lëvizje; aroma e llakut dhe drurit nga mobileria e gjyshit të tij – të gjitha gjejnë një mënyrë në arkitekturën e tij.

Nga diapazoni i jashtëzakonshëm i ndërtesave të përfunduara, të cilat përfshijnë institucione, komplekse me përdorim të përzier, projekte strehimi, hapësira publike, galeri dhe rezidenca private, Doshi dallohet për një nga përpjekjet e tij më personale, Sangath (Ahmedabad, 1980), studioja e tij e arkitekturës që përkthehet “të lëvizim së bashku”. Vendosja e hapësirave publike, duke përfshirë një kopsht dhe një amfiteatër në natyrë, nxjerr në pah vëmendjen e Doshit për bashkëpunimin dhe përgjegjësinë sociale. Çatitë e harkuara, mozaikët me pllaka porcelani, zonat me bar dhe hapësirat e zhytura zbutin nxehtësinë e skajshme që karakterizon klimën në vend. Detajet e pllakave të mozaikut i bëjnë jehonë çatisë së frymëzuar nga guacka e breshkës së Amdavad Ni Gufa (Ahmedabad, 1994), një galeri arti me forma organike, e ngjashme me një shpellë dhe e pozicionuar nën tokë, e cila ekspozon vepra të Maqbool Fida Husain.

Doshi ka projektuar banesat sociale Aranya (Indore, 1989), ku aktualisht strehon mbi 80.000 individë përmes një sistemi shtëpish, oborrësh dhe një labirinti të rrugëve të brendshme. Mbi 6,500 vendbanime variojnë nga njësitë më modeste tek modularet e deri tek shtëpitë me hapësira të mëdha, duke akomoduar kështu banorë me të ardhura të ulëta dhe të mesme.

Arkitektura e Doshit është sa poetike dhe funksionale. Instituti Indian i Menaxhimit (Bangalore, 1977-1992), i frymëzuar nga qytetet dhe tempujt tradicionalë indianë si labirinte, është organizuar si një ndërthurje midis ndërtesave, oborreve dhe galerive. Gjithashtu ofron një shumëllojshmëri hapësirash të mbrojtura nga klima e nxehtë. Volumet e mureve të gurit dhe korridoret e gjera të mbushura me gjelbërim, u lejon vizitorëve të jenë njëkohësisht brenda dhe jashtë. Ndërsa njerëzit kalojnë midis ndërtesave dhe hapësirave, Doshi i fton ata të përjetojnë mjedisin rrethues duke ju sugjeruar mundësinë e transformimit të këtij mjedisi.

Arkitekt Balkrishna Doshi është zgjedhur si Laureat i Çmimit të Arkitekturës Pritzker në vitin 2018. Ai është Laureati i 45-të i Çmimit Pritzker dhe fituesi i parë nga India. “Punimet e mia janë një zgjatim i jetës, filozofisë dhe ëndrrave të mia duke u përpjekur të krijojnë thesare të frymës arkitektonike. Këtë çmim prestigjioz ia detyrohem mësuesit tim, Le Corbusier. Mësimet e tij më bënë të vë në dyshim identitetin tim dhe më detyruan të zbuloja shprehje të reja bashkëkohore të miratuara në mënyrë rajonale për një habitat të qëndrueshëm holistik,” thotë Doshi. “Kjo riafirmon besimin tim se, ‘jeta feston kur stili i jetesës dhe arkitektura shkrihen së bashku.’”

Vepra të tjera të rëndësishme përfshijnë Qendrën për Planifikim Mjedisor dhe Teknologji (Universiteti CEPT) (Ahmedabad, 1966-2012); hapësira kulturore si Tagore Memorial Hall (Ahmedabad, 1967), Instituti i Indologjisë (Ahmedabad, 1962), dhe Premabhai Hall (Ahmedabad, 1976); komplekset e banimit Vidhyadhar Nagar Masterplan dhe Urban Design (Jaipur, 1984) dhe Life Insurance Corporation Housing ose “Bima Nagar” (Ahmedabad, 1973); dhe rezidenca private Kamala House (Ahmedabad, 1963), etj.

Premabhai Hall – “Një teatër i mirë … është zgjerimi i pjesës më aktive dhe krijuese të një qyteti. Është një vend ku të gjithë artistët takohen dhe krijojnë një imazh të ri të jetës.“ Projektuar si një teatër publik, Salla Premabhai, një ndërtesë me beton, strehon një auditor, korridore të brendshme të bollshme dhe hapësira publike rezeveruar takimeve. Pamje nga sheshi Bhadra.

Të mirë informuar nga dizajnet perëndimore dhe lindore, Kamala House mori emrin e gruas së Doshi dhe është vendbanimi personal i arkitektit. Doshi mbështetet në një qasje të qëndrueshme dhe ekonomike. Drita natyrale maksimizohet dhe kanale e ujit kalojnë tej përtej, ndërsa zgavrat në mure grumbullojnë dhe minimizojnë nxehtësinë. Ndryshe nga shtëpitë tradicionale indiane në atë kohë, kopshti është vendosur në pjesën e prapme të shtëpisë, në vend të pjesës së përparme, për të siguruar intimitet.