ARKITEKTURA AVANGARDE

Arkitektura Avangarde përfshin arkitekturën e cila është inovative dhe radikale, përshkruar si progresive për sa i përket estetikës. Ka pasur një larmi arkitektësh dhe lëvizjesh, puna e të cilave është karakterizuar në këtë mënyrë, veçanërisht Modernizmi. Shembuj të tjerë përfshijnë Konstruktivizmin, Neoplasticizmin (De Stijl), Neo-futurizmin, Dekonstruktivizmin, Parametricizmin dhe Ekspresionizmin.

Koncepti buron nga ideja e integrimit të jetës dhe artit. Në De Stijl Manifesto V, u shpreh se arti dhe jeta nuk janë fusha të ndara, prandaj qëndron argumenti se arti nuk është një iluzion apo i shkëputur nga realiteti. Kjo pikëpamje nxiti ndërtimin e një ambienti që është në përputhje me ligjet krijuese që rrjedhin nga një parim fiks.

[caption id="attachment_18046" align="aligncenter" width="600"] Arkitektura Avangarde The Shed - Diller Scofidio + Renfro[/caption]

Arkitektura ekspresioniste ishte një lëvizje arkitektonike në Evropë gjatë dekadave të para të shekullit 20, paralelisht me artet vizuale dhe interpretuese ekspresioniste që u zhvilluan dhe mbizotëruan veçanërisht në Gjermani. Ekspresionizmi i Tullave është një variant i veçantë i kësaj lëvizje në Gjermaninë perëndimore e veriore dhe në Hollandë (Shkolla e Amsterdamit). Arkitektura ekspresioniste është një nga tre stilet dominuese të arkitekturës moderne: Stili Ndërkombëtar, Arkitektura Ekspresioniste dhe Konstruktivizmi. Stili u karakterizua nga një adoptim modernist i hershëm i materialeve të reja, inovacioni zyrtar dhe masimi shumë i pazakontë, herë i frymëzuar nga format natyrore biomorfe, e herë nga mundësitë e reja teknike të ofruara nga prodhimi masiv i tullave, çelikut dhe posaçërisht, qelqit.

[caption id="attachment_18055" align="aligncenter" width="1980"] Arkitektura Avangarde Einstein Tower - Potsdam, GERMANY - 1919-1921[/caption]

2. Arkitektura Moderne ose Arkitektura Moderniste, ishte një stil arkitektonik i bazuar në teknologji të reja dhe inovative të ndërtimit, veçanërisht përdorimin e qelqit, çelikut dhe betonit të armuar; ideja që forma duhet të ndjekë funksionin (funksionalizmin); një përqafim i minimalizmit; dhe një refuzim i zbukurimeve. Ajo u shfaq në gjysmën e parë të shekullit të 20-të dhe u bë dominante pas Luftës së Dytë Botërore deri në vitet 1980, kur gradualisht u zëvendësua si stili kryesor për ndërtesat institucionale dhe të korporatave nga Arkitektura Postmoderne.

[caption id="attachment_18056" align="aligncenter" width="768"] Arkitektura Avangarde Villa Savoye BY Le Corbusier - Paris, FrancE - 1929-1931[/caption]

3. Arkitektura Konstruktiviste ishte një stil konstruktivist i Arkitekturës Moderne që lulëzoi në Bashkimin Sovjetik në vitet 1920 dhe fillimin e viteve 1930. Abstrakte dhe e ashpër, lëvizja synonte të pasqyronte shoqërinë moderne industriale dhe hapësirën urbane, ndërsa refuzonte stilizimin dekorativ në favor të asamblesë industriale të materialeve. Projektimet kombinuan teknologjinë dhe inxhinierinë e përparuar me një qëllim shoqëror komunist. Megjithëse ishte e ndarë në disa fraksione konkurruese, lëvizja prodhoi shumë projekte pioniere dhe ndërtesa të përfunduara, përpara se të binte rreth vitit 1932. Ajo ka lënë efekte të dukshme në zhvillimet e mëvonshme në arkitekturë.

[caption id="attachment_18053" align="aligncenter" width="467"] Arkitektura Avangarde Tatlin's Tower by Vladimir Tatlin - St. Petersburg, RusSiA - 1920[/caption]

4. De Stijl ose Neoplasticizmi, ishte një lëvizje artistike hollandeze e themeluar në 1917, e ndjekur nga artistë dhe arkitektë. Përkrakësit e De Stijl sollën abstraksionin e pastër dhe universalitetin duke zvogëluar gjërat thelbësore të formës dhe ngjyrës, duke përdorur vetëm ngjyrat e zeza, të bardha dhe primare. Shtëpia Schroder është ndërtesa e vetme që u projektua në përputhje të plotë me stilin De Stijl.

[caption id="attachment_18050" align="aligncenter" width="1024"] Arkitektura Avangarde Rietveld Schroder House BY Gerrit Rietveld - Netherlands - 1925[/caption]

5. Arkitektura Brutaliste, ose Brutalizmi i Ri, është një stil arkitektonik i cili u shfaq gjatë viteve 1950 në Britaninë e Madhe, midis projekteve të rindërtimit të epokës së pasluftës. Ndërtesat brutaliste karakterizohen nga ndërtime minimaliste që shfaqin materialet e ndërtimit të zhveshura dhe elementët strukturorë mbi modelin dekorativ. Stili zakonisht përdor beton ose tulla të ekspozuara, forma gjeometrike këndore dhe një gamë ngjyrash monokrome; materiale të tjera, të tilla si çeliku, druri dhe qelqi, janë përdorur gjithashtu.

[caption id="attachment_18054" align="aligncenter" width="1024"] Arkitektura Avangarde Geisel Library by William L. Pereira - La Jolla, CaliforniA - 1970[/caption]

6. Metabolizmi ishte një lëvizje arkitektonike japoneze e pasluftës që shkriu idetë për megastrukturat arkitektonike me ato të rritjes biologjike organike. Lëvizja u prezantua ndërkombëtarisht për herë të të parë gjatë takimit të CIAM (Kongreseve Ndërkombëtare të Arkitekturës Moderne) në 1959. Një grup arkitektësh dhe dizajnerësh të rinj, përfshirë Kiyonori Kikutake, Kisho Kurokawa dhe Fumihiko Maki manifestuan lëvizjen Metabolism, të ndikuar nga një larmi burimesh, përfshirë teoritë marksiste dhe proceset biologjike.

[caption id="attachment_18052" align="aligncenter" width="470"] Arkitektura Avangarde Nakagin Capsule Tower BY Kisho Kurokawa - Tokyo, JapAN - 1972[/caption]

7. Dekonstruktivizmi është një lëvizje e arkitekturës postmoderne e cila u shfaq në vitet 1980. Ky stil të jep përshtypjen e copëzimit të ndërtesës, e karakterizuar zakonisht nga mungesa e harmonisë, vazhdimësisë ose simetrisë. Emri i kësaj lëvizjeje është një portmanteau i Konstruktivizmit dhe “Dekonstruksionit“, një formë e analizës semiotike e zhvilluar nga filozofi francez Zhak Derrida. Arkitektët, puna e të cilëve shpesh përshkruhet si dekonstruktiviste (edhe pse në shumë raste vetë arkitektët e refuzojnë etiketën) përfshijnë Zaha Hadid, Peter Eisenman, Frank Gehry, Rem Koolhaas, Daniel Libeskind, Bernard Tschumi dhe Coop Himmelb. Përveç copëtimit, dekonstruktivizmi shpesh manipulon veshjen sipërfaqësore të strukturës dhe vendos forma jo-drejtvizore, të cilat duket se shtrembërojnë dhe zhvendosin elementet e vendosura të arkitekturës. Pamja vizuale përfundimtare karakterizohet nga kaosi i paparashikuar dhe i kontrolluar.

[caption id="attachment_18047" align="aligncenter" width="1024"] Arkitektura Avangarde Walt Disney Concert Hall BY Frank Gehry - Los Angeles, CaliforniA - 2003[/caption]

8. Neo-futurizmi është një lëvizje e fundit të shekullit 20 deri në fillim të shekullit 21 në arte, dizajn, poezi dhe arkitekturë. Është parë si një largim nga qëndrimi i post-modernizmit dhe përfaqëson një besim idealist për një të ardhme më të mirë. E përshkruar si një lëvizje avangardë, si dhe një rimendim futuristik i mendimit prapa estetikës dhe funksionalitetit të dizajnit në qytetet në rritje, lëvizja e ka zanafillën në punën ekspresioniste strukturore të arkitektëve të mesit të shekullit të 20-të, siç është Alvar Aalto dhe Buckminster Fuller. Arkitektura futuriste filloi në shekullin e 20-të duke filluar me stile të tilla si Art Deco dhe më vonë me lëvizjen Googie, si dhe arkitekturën e teknologjisë së lartë.

[caption id="attachment_18051" align="aligncenter" width="1024"] Arkitektura Avangarde Kunsthaus Graz by Peter Cook AND Colin Fournier - Graz, AustriA - 2003[/caption]

9. Parametricizmi është një stil brenda arkitekturës bashkëkohore avangarde, e promovuar si pasardhëse e arkitekturës Moderne dhe Postmoderne. Termi u shpik në vitin 2008 nga Patrik Schumacher, një partner arkitektonik i Zaha Hadid (1950–2016). Parametricizmi e ka zanafillën në modelimin parametrik, i cili bazohet në kufizimet në një ekuacion parametrik. Parametricizmi mbështetet në programe, algoritme dhe kompjuterë për të manipuluar ekuacionet për qëllime të dizajnit. Aspektet e parametricizmit janë përdorur në dizajnin urban, dizajnin arkitektonik, dizajnin e brendshëm dhe modelin e mobiljeve.

[caption id="attachment_18048" align="aligncenter" width="700"] Arkitektura Avangarde Dongdaemun Design Plaza by Zaha Hadid Architects - Seoul, South Korea - 2014[/caption]